KURUMLAR VE YÖNETİCİLERİ TEK BİR HATA İLE YARGILANIR MI?

Yazının başlığını görünce bazı yöneticilerin içlerinden “Bunu sen mi söylüyorsun”diye düşündüklerini biliyorum.Evet, ben söylüyorum. Tenkide neden olan yanlışlıklar tekrar eden bir alışkanlık haline dönüşmüş ise, zordur ama o zaman eleştiriyi kabullenmek gerekir de diyorum.

İnsan zihni, karmaşık olanı sadeleştirmek ister. Bu yüzden çoğu zaman insanları, kurumları ya da olayları “iyi” ve “kötü” gibi iki kaba başlık altında toplarız. Oysa hayat bu kadar basit değildir. Aynı insan hem doğruyu yapabilir hem yanlışa düşebilir; hatta çoğu zaman bu ikisi yan yana yürür.

Doğru ve yanlışı ayrı kompartımanlarda değerlendirebilmek, aslında yüksek bir insani vasıftır. Çünkü bu, öfkeyle değil akılla; intikamla değil adaletle bakabilmeyi gerektirir. Birinin yaptığı bir iyiliği görmezden gelmeden, yaptığı yanlışı da mazur görmemeyi başarabilmek, kolay değildir. Bu dengeyi kurmak olgunluk ister.

Ne var ki toplumlar genellikle bu dengeyi sevmez. Ya toptan yüceltiriz ya da toptan sileriz. Çünkü parça parça değerlendirmek, düşünmeyi zorunlu kılar

GÖKYÜZÜNDE TERAZİ ŞAŞARSA

Malum, sivil havacılıkta her şey ölçüye dayanır.Ağırlık–denge hesapları, emniyet payları, prosedürler, kontrol listeleri…Ama konu insanlara ve kurumlara geldiğinde, ne hikmetse ölçü bir anda kaybolur.Bir hata olur.Ve hemen ardından tanıdık cümle gelir. “Bunca yıldır yapılanlar ne olacak?”

Ya da tam tersi“Bu yanlışı yaptıysa, demek ki hepsi böyleydi.”Oysaki sivil havacılık, bu iki refleksi de kaldırmaz.

Sektörde herkesin bildiği ama kimsenin yüksek sesle konuşmak istemediği örnekler vardır.
Yıllarca kritik görevlerde bulunmuş, binlerce operasyonun altından kalkmış bir yönetici düşünelim. Bir karar alır. Sonuçları tartışmalıdır. Hatta açıkça yanlıştır.

İşte tam bu noktada iki cephe oluşur.

Bir taraf der ki:
“Bu hatayı yaptıysa, demek ki geçmişte yapılanlar da abartılıydı.”

Diğer taraf ise savunur:
“Onca hizmeti var, bu kadarcık hata da olur.”

Oysa havacılık mantığı böyle çalışmaz.
Uçakta bir sistem arıza verdi diye, diğer sistemlerin hiç çalışmadığını varsaymazsınız. Ama arızayı da “Bu uçak yıllardır sorunsuz uçuyordu” diyerek görmezden gelmezsiniz.

Doğru yaklaşım bellidir:
Hata tespit edilir, nedenleri analiz edilir, sorumluluk ayrıştırılır.

KURUMLAR KİŞİLERDEN AYRI DÜŞÜNÜLEBİLİR Mİ?

Kamu tarafında işler daha da karmaşıktır. Çünkü kurumlar, kişilerin gölgesinde değerlendirilir.

Bir dönem iyi yönetilmiş, sektöre katkı sunmuş bir yapı; başka bir dönemde yanlış kararlar, liyakat sorunları, iletişim kopuklukları yaşayabilir. Bu durumda sıkça şu cümle duyulur:

“Bu kurum eskiden böyle değildi.”Doğrudur. Ama bu cümle, bugünkü yanlışı ortadan kaldırmaz.

Aynı şekilde, bugün yapılan bir yanlış üzerinden:

• Binlerce çalışanın emeğini,
• Yılların birikimini,
• Kurumsal hafızayıtoplamda değersizleştirmek de adil değildir

Sivil havacılıkta kurumlar, kişisel sadakatle değil, kurumsal akılla ayakta kalır.

Asıl tehlike, doğru ile yanlışı aynı sepete koyduğumuzda başlar.Bir yönetici hata yaptığında, tüm kurum “problemli” ilan edilir.Ya da geçmiş başarılar hatırlatılarak bugünkü sorunlar ötelenir.

Bu iki yaklaşım da sektöre zarar verir.Çünkü:

• Hatalar kişiselleştirilirse, sistem konuşulmaz
• Kurum kutsallaştırılırsa, denetim işlemez

Oysa sivil havacılığın ruhu tam tersini söyler:Sistem hatayı konuşur, kişiyi değil

SEKTÖRDE SESSİZCE BİLİNEN BİR GERÇEK

Havacılıkta herkes bilir:Bir yanlışın asıl nedeni çoğu zaman tek bir imza değildir.Eksik denetim, zayıf iletişim, acele kararlar, yukarıdan aşağıya baskı…Bunlar konuşulmadığı sürece, kişiler değişir ama sorunlar kalır.İşte bu yüzden bir hatayı değerlendirirken şu soruyu sormak gerekir:
Bu, tekil bir yanlış mı, yoksa tekrar eden bir alışkanlık mı?Eğer sistem aynı hatayı yeniden üretiyorsa artık mesele bireysel olmayıp, konunun üzerine titizlikle, dikkatle eğilmek gerekir.

Sivil havacılık ne siyahı sever ne beyazı.Gri alanları yönetebilme becerisi ister.Ne bir hatayla bütün bir kariyer silinmelidir,ne de geçmiş başarılar bugünkü yanlışlara kalkan yapılmalıdır.

Adalet, havacılıkta da nettir:

• Doğru, doğru olduğu için takdir edilir
• Yanlış, yanlış olduğu için sorgulanır
• İkisi birbirine karıştırılmaz

Çünkü ölçüyü kaybeden yerde, önce güven zedelenir.

GÜVEN ZEDELENDİĞİNDE İSE, GERİYE KALAN SADECE İRTİFA KAYBIDIR. ALLAH BETERİNDEN SAKLASIN. TÜM SİVİL HAVACILIK KURULUŞLARINA EMNİYETLİ UÇUŞLAR DİLİYORUZ.