SİVİL HAVACILIKTA YENİ DÖNEM: YAPAY ZEKÂYA KARŞI DEĞİL, YAPAY ZEKÂ İLE BİRLİKTE.

Türkiye’ye ilişkin veriler, toplumun yapay zekaya karşı ne tam bir korku ne de tam bir coşku içinde olduğunu gösteriyor. Pew’in verilerine göre Türkiye’de yapay zekadan endişe duyanların oranı yüzde 26. Hem endişe hem heyecan hissedenlerin oranı yüzde 35 iken, bu konuda kaygı taşımayanların oranı yüzde 19 seviyesinde.

Dünyanın önde gelen araştırma kuruluşlarından Pew Araştırma Merkezi, yapay zekaya (YZ) dair küresel algıyı ölçen bir anket çalışmasının sonuçlarını paylaştı. Farklı ülkelerden binlerce katılımcının yer aldığı araştırma, toplumların teknolojiye karşı duyduğu heyecan ile endişe arasındaki dengenin oldukça kırılgan olduğunu ortaya koydu.

Genel sonuçlara göre, ankete katılanların yüzde 43’ü hem endişe hem de heyecan duyduğunu belirtirken, yüzde 34’lük kesim yalnızca endişe taşıdığını ifade etti. Sadece heyecan hissedenlerin oranı ise yüzde 16’da kaldı.

Türkiye’nin Temkinli Tutumu Dikkat Çekti

Türkiye’ye ilişkin veriler, toplumun yapay zekaya karşı ne tam bir korku ne de tam bir coşku içinde olduğunu gösteriyor. Pew’in verilerine göre Türkiye’de yapay zekadan endişe duyanların oranı yüzde 26. Hem endişe hem heyecan hissedenlerin oranı yüzde 35 iken, bu konuda kaygı taşımayanların oranı yüzde 19 seviyesinde.

Bu da demek oluyor ki, yalnız korku salgılama gayretinde olan kişileri de dinleyeceğiz ama onların görüşleri ile kendimizi ne fazla korkuya ne de coşkuya kaptırmayacağız.  Konuyu sükûnet sağ duyu ile değerlendirip iyi düşüneceğiz.

Evet bu yazıda, Uzmanlarla tartışılmış görüşlerim paralelinde YZ’ nın Sivil Havacılık Sektörüne muhtemel katkılarını ifade etmeğe çalışacağım. Dilerim ki her şey düşündüğüm şekilde olsun.

SİVİL HAVACILIKTA YZ KORKUSU DEĞİL, YZ YETKİNLİĞİ” DÖNEMİ YAŞANMALIDIR.

Önce Yetkinlik kelimesinin anlamına bir göz atalım.Bu konuda doğru değerlendirme yapabilmemiz için kelimenin doğru anlamını bilmemiz gerek.” Yetkinlik, üstün performans için gerekli olan ölçülebilir bilgi, beceri, yetenek ve davranışları ifade eder.



Tam tersine teknoloji geliştikçe Sivil Havacılık çalışanının değeri daha da arttı. Çünkü teknoloji, bu sektörde hiçbir zaman insan kaynağını devreden çıkarmadı;insanlarınetki alanını genişletti.

Bugün geldiğimiz noktada ise yeni bir dönem başlıyor:Sivil Havacılıkta artık “Yapay Zekaya karşı ayakta kalma” dönemi değil,YZ ile birlikte güçlenme”dönemi başlayacak.

YZ SİVİL HAVACILIK ÇALIŞANINI NASIL GÜÇLENDİRECEKTİR?

1. YZ hata önleyici değil, çalışanlar için ikinci bir göz olacaktır.

Pilotlar Uçuş Yönetim Sistemine (FMS) güvenir ama son kontrol yine kendilerindedir.
Teknisyen yazılım raporunu incelese de imza hâlâ kendisorumluluğudur.
Operasyon planlayıcıları öneriyi görür ama kararı yine kendileri verir.

YZ burada rakip değil;yan koltukta oturan zeki bir yardımcıdır.”

2. YZ düşük nitelikli işleri değil, düşük nitelikli süreçleri ortadan kaldıracaktır.

İş düşük nitelikli olabilir, ama o işi yapan insan düşük nitelikli değildir.

YZ’nin ortadan kaldırdığı şey insan değil, insana yük olan rutindir.

• Güvenlik görevlisinin yerine makine gelmez; Makine sadece ekran yorumlamayı kolaylaştırır.
• Hava trafik kontrolörünü algoritma yönetmez;sadece hesaplama desteği sağlar.
• Teknisyeni robot değişmez;sadece risk taramasını hızlandırır.

Evet, çalışanı güçlü kılan:Kendini, işle birlikte güncelleyebilmesidir.

3. YZ, çalışanların yetkisini azaltmak bir tarafa; bilgisini artıracaktır.

Pilotun sorumluluğu azalmaz.
Teknisyenin imzası ortadan kalkmaz.
Operasyon yöneticisinin kararı geçersiz olmaz.

Ama çalışan:

• Daha hızlı bilgiye ulaşır,
• Daha temiz veriyle çalışır,
• Daha az yorulur,
• Daha az hata yapar,
• Daha güvenli karar alır.

Sivil Havacılığın temel prensibi: Son söz insanda olacaktır.

4. YZ ile çalışmayı bilmek artık mesleğin doğal uzantısı olacak.

Sivil Havacılık çalışanından mühendis olması beklenmiyor.
Beklenen tek şey:

• Teknolojiyle konuşmayı bilmek,
• Onu tehdit değil araç olarak görmek,
• Gerektiğinde “düzeltelim” diyebilmektir.

Bu sektörün gerçek değeri hâlâ:

Duruş, tecrübe, ince ayar, sorumluluk duygusu ve kriz anındaki soğukkanlılıktır.

5. YZ, çalışanların moralini yükseltmek için de  kullanılabilir.

Eğitimde, CRM’de, risk analizinde, bakım trendinde, yakıt optimizasyonunda, operasyon planlamasında, personel memnuniyeti ölçümünde…

Ancak YZ bunların hiçbirini insanın yerine geçerek yapamaz.

Sadece insanın göremediğini gösterir.
Karar yine insanındır.Çalışanlarındır.

6. YZ’nın etik kullanımı, insanı korumak için var olacaktır.

ICAO ve EASA, YZ’yı “insan faktörünü güçlendiren teknoloji” olarak tanımlıyor.
Sivil Havacılıkta etik dışı bir sistem uygulanamaz.

Bu sektörde “insansız iş” yoktur.
Her şey insan içindir; hiçbir şey insana rağmen yapılmaz, yapılamaz

Kapanış: Beraber Düzeltelim

Bu yazı tek bir cümle üzerine kuruludur:

“Beraber düzeltelim.”

Yapay zekâ kusursuz değildir.
İnsan da kusursuz değildir.
Ama birlikte olduklarında biri diğerinin eksik bıraktığını tamamlayacaktır.

Sivil Havacılık sektöründe bu iş birliği çok daha önemlidir.
Çünkü bu sektör hataya değil, iş birliğine dayanır.

GERÇEK ŞUDUR

Büyük değişimler, büyük fırsatlar demektir.

Bu fırsatı en iyi kullanacak olanlar ise kendisini geliştirebilenlerdir.

Tıpkı uzun seneler Sivil Havacılıkta görev yapıp hâlâ “öğreniyorum” diyebilenler gibi…